ز حد چون بگذشتی بیا بگوی که چونی
ز عشق جیب دریدی در ابتدای جنونی

شکست کشتی صبرم هزار بار ز موجت
سری برآر ز موجی که موج قلزم خونی

که خون بهینه شرابست جگر بهینه کبابست
همین دوم تو فزون کن که از فزونه فزونی

چو از الست تو مستم چو در فنای تو هستم
چو مهر عشق شکستم چه غم خورم ز حرونی

برون بسیت بجستم درون بدیدم و رستم
چه میل و عشق شدستم به جست و جوی درونی

دلی ز من بربودی که دل نبود و تو بودی
چه آتشی و چه دودی چه جادوی چه فسونی

نمای چهره زیبا تو شمس مفخر تبریز
که نقش‌ها تو نمایی ز روح آینه گونی

گهی به سینه درآیی گهی ز روح برآیی
گهی به هجر گرایی چه آفتی چه بلایی

گهی جمال بتانی گهی ز بت شکنانی
گهی نه این و نه آنی چه آفتی چه بلایی

بشر به پای دویده ملک به پر بپریده
به غیر عجز ندیده چه آفتی چه بلایی

چو پر و پاش نماند چو او ز هر دو بماند
تو را به فقر بداند چه آفتی چه بلایی

مثال لذت مستی میان چشم نشستی
طریق فهم ببستی چه آفتی چه بلایی

در آن دلی که گزیدی خیال وار دویدی
بگفتی و بشنیدی چه آفتی چه بلایی

چه دولتی ز چه سودی چه آتشی و چه دودی
چه مجمری و چه عودی چه آفتی چه بلایی

غم تو دامن جانی کشید جانب کانی
به سوی گنج نهانی چه آفتی چه بلایی

چه سوی گنج کشیدش ز جمله خلق بریدش
دگر کسی بندیدش چه آفتی چه بلایی

چه راحتی و چه روحی چه کشتیی و چه نوحی
چه نعمتی چه فتوحی چه آفتی چه بلایی

بگفتمت چه کس است این بگفتیم هوس است این
خمش خمش که بس است این چه آفتی چه بلایی

هوس چه باشد ای جان مرا مخند و مرنجان
رهم نما و بگنجان چه آفتی چه بلایی

تو عشق جمله جهانی ولی ز جمله نهانی
نهان و عین چو جانی چه آفتی چه بلایی

مرا چو دیک بجوشی مگو خمش چه خروشی
چه جای صبر و خموشی چه آفتی چه بلایی

بجوش دیک دلم را بسوز آب و گلم را
بدر خط و سجلم را چه آفتی چه بلایی

بسوز تا که برویم حدیث سوز بگویم
به عود ماند خویم چه آفتی چه بلایی

دگر مگوی پیامش رسید نوبت جامش
ز جام ساز ختامش چه آفتی چه بلایی

من آن نیم که تو دیدی چو بینیم نشناسی
تو جز خیال نبینی که مست خواب و نعاسی

مرا بپرس که چونی در این کمی و فزونی
چگونه باشد یوسف به دست کور نخاسی

به چشم عشق توان دید روی یوسف جان را
تو چشم عشق نداری تو مرد وهم و قیاسی

بهای نعمت دیده سپاس و شکر خدا دان
مرم چو قلب ز کوره که کان شکر و سپاسی

وگر ز کوره بترسی یقین خیال پرستی
بت خیال تراشی وزان خیال هراسی

بت خیال تو سازی به پیش بت به نمازی
چو گبر اسیر بتانی چو زن حریف نفاسی

خیال فرع تو باشد که فرع فرع تو را شد
تو مه نه‌ای تو غباری تو زر نه‌ای تو نحاسی

به جان جمله مردان اگر چه جمله یکی اند
که زیر چرخه گردون تنا چو گاو خراسی

وگر ز چنبر گردون برون کشی سر و گردن
ز خرگله برهیدی فرشته‌ای و ز ناسی

چو صبحدم خندیدی در بلا بندیدی
چو صیقلی غم‌ها را ز آینه رندیدی

چه جامه‌ها دردادی چه خرقه‌ها دزدیدی
چه گوش‌ها بگرفتی به عیش دان بکشیدی

چه شعله‌ها برکردی چه دیک‌ها بپزیدی
چه جس‌ها بگرفتی چه راه‌ها پرسیدی

ز عقل کل بگذشتی برون دل بدمیدی
گشاد گلشن و باغی چو سرو تر نازیدی

اگر چه خود سرمستی دهان چرا بربستی
قلم چرا بشکستی ورق چرا بدریدی

چه شاخه‌ها افشاندی چه میوه‌ها برچیدی
ترش چرا بنشستی چه طالب تهدیدی

به جان تو ای طایی که سوی ما بازآیی
تو هر چه می‌فرمایی همه شکر می‌خایی

برآ به بام ای خوش خو به بام ما آور رو
دو سه قدم نه این سو رضای این مستان جو

اگر ملولی بستان قنینه‌ای از مستان
که راحت جانست آن بدار دست از دستان

ایا بت جان افزا نه وعده کردی ما را
که من بیایم فردا زهی فریب و سودا

ایا بت ناموسی لب مرا گر بوسی
رها کنی سالوسی جلا کنی طاووسی

سری ز روزن درکن وثاق پرشکر کن
جهان پر از گوهر کن بیا ز ما باور کن

نهال نیکی بنشان درخت گل را بفشان
بیا به نزد خویشان دغل مکن با ایشان

دو دیده را خوابی ده زمانه را تابی ده
به تشنگان آبی ده به غوره دوشابی ده

بگیر چنگ و تنتن دل از جدایی برکن
بیار باده روشن خمار ما را بشکن

از این ملولی بگذر به سوی روزن منگر
شراب با یاران خور میان یاران خوشتر

ز بیخودی آشفتم به دلبر خود گفتم
که با غمت من جفتم به هر سوی که افتم

به ضرب دستش بنگر به چشم مستش بنگر
به زلف شستش بنگر به هر چه هستش بنگر

چو دامن او گیرم عظیم باتوفیرم
چو انگبین و شیرم به پیش لطفش میرم

مزن نگارا بربط به پیش مشتی خربط
مران تو کشتی بی‌شط بگیر راه اوسط

بکار تخم زیبا که سبز گردد فردا
که هر چه کاری این جا تو را بروید ده تا

اگر تو تخمی کشتی چرا پشیمان گشتی
اگر به کوه و دشتی برو که زرین طشتی

ملول گشتی‌ای کش بخسب و رو اندرکش
ز عالم پرآتش گریز پنهان خوش خوش

ببند از این سو دیده برو ره دزدیده
به غیب آرامیده به پر جان پریده

نشسته خسبد عاشق که هست صبرش لایق
بود خفیف و سابق برای عذرا وامق

مگو دگر کوته کن سکوت را همره کن
نظر به شاهنشه کن نظاره آن مه کن

تو آسمان منی من زمین به حیرانی
که دم به دم ز دل من چه چیز رویانی

زمین خشک لبم من ببار آب کرم
زمین ز آب تو باید گل و گلستانی

زمین چه داند کاندر دلش چه کاشته‌ای
ز توست حامله و حمل او تو می‌دانی

ز توست حامله هر ذره‌ای به سر دگر
به درد حامله را مدتی بپیچانی

چه‌هاست در شکم این جهان پیچاپیچ
کز او بزاید اناالحق و بانگ سبحانی

گهی بنالد و ناقه بزاید از شکمش
عصا بیفتد و گیرد طریق ثعبانی

رسول گفت چو اشتر شناس مؤمن را
همیشه مست خدا کش کند شتربانی

گهیش داغ کند گه نهد علف پیشش
گهیش بندد زانو به بند عقلانی

گهی گشاید زانوش بهر رقص جعل
که تا مهار به درد کند پریشانی

چمن نگر که نمی‌گنجد از طرب در پوست
که نقش چند بدو داد باغ روحانی

ببین تو قوت تفهیم نفس کلی را
که خاک کودن از او شد مصور جانی

چو نفس کل همه کلی حجاب و روپوشست
ز آفتاب جلالت که نیستش ثانی

از آفتاب قدیمی که از غروب بری است
که نور روش نه دلوی بود نه میزانی

یکان یکان بنماید هر آنچ کاشت خموش
که حامله‌ست صدف‌ها ز در ربانی

ربود عقل و دلم را جمال آن عربی
درون غمزه مستش هزار بوالعجبی

هزار عقل و ادب داشتم من ای خواجه
کنون چو مست و خرابم صلای بی‌ادبی

مُسَبِّب سبب این جا در سبب بربست
تو آن ببین که سبب می‌کُشد ز بی‌سببی

پریر رفتم سرمست بر سر کویش
به خشم گفت چه گم کرده‌ای؟ چه می‌طلبی؟

شکسته بسته بگفتم یکی دو لفظ عرب
أَتَیتُ أَطْلُبُ في حَیِّکُم مَقام أَبي

جواب داد کجا خفته‌ای؟ چه می‌جویی؟
به پیش عقل محمد پلاس بولهبی؟

ز عجز خوردم سوگندها و گرم شدم
به ذات پاک خدا و به جان پاک نبی

چه جای گرمی و سوگند پیش آن بینا؟
و کَیفَ یُصْرَعُ صَقْرٌ بِصَولةِ الْخَرَبِ؟

روان شد اشک ز چشم من و گواهی داد
کَما یَسیلُ مِیاهُ السَّقا مِنَ الْقَرَبِ

چه چاره دارم؟ غماز من هم از خانه‌ست
رخم چو سکه زر آب دیده‌ام سُحُبی

دریغ دلبر جان را به مال میل بدی
و یا فریفته گشتی به سیّدی چَلَبی

و یا به حیله و مکری ز ره درافتادی
و یا که مست شدی او ز باده عنبی

دهان به گوش من آرد به گاه نومیدی
چه می‌کند سر و گوش مرا به شهد لبی؟

غلام ساعت نومیدیم که آن ساعت
شراب وصل بتابد ز شیشه‌ای حلبی

از آن شراب پرستم که یار می بخشست
رخم چو شیشه می کرد و بود رخ ذَهَبي

برادرم پدرم اصل و فصل من عشقست
که خویش عشق بماند نه خویشی نسبی

خمش که مفخر آفاق شمس تبریزی
بشست نام و نشان مرا به خوش لقبی

خدایگان جمال و خلاصه خوبی
به جان و عقل درآمد به رسم گل کوبی

بیا بیا که حیات و نجات خلق توی
بیا بیا که تو چشم و چراغ یعقوبی

قدم بنه تو بر آب و گلم که از قدمت
ز آب و گل برود تیرگی و محجوبی

ز تاب تو برسد سنگ‌ها به یاقوتی
ز طالبیت رسد طالبی به مطلوبی

بیا بیا که جمال و جلال می‌بخشی
بیا بیا که دوای هزار ایوبی

بیا بیا تو اگر چه نرفته‌ای هرگز
ولیک هر سخنی گویمت به مرغوبی

به جای جان تو نشین که هزار چون جانی
محب و عاشق خود را تو کش که محبوبی

اگر نه شاه جهان اوست ای جهان دژم
به جان او که بگویی چرا در آشوبی

گهی ز رایت سبزش لطیف و سرسبزی
ز قلب لشکر هیجاش گاه مقلوبی

دمی چو فکرت نقاش نقش‌ها سازی
گهی چو دسته فراش فرش‌ها روبی

چو نقش را تو بروبی خلاصه آن را
فرشتگی دهی و پر و بال کروبی

خموش آب نگهدار همچو مشک درست
ور از شکاف بریزی بدانک معیوبی

به شمس مفخر تبریز از آن رسید دلت
که چست دلدل دل می‌نمود مرکوبی

به عاقبت بپریدی و در نهان رفتی
عجب عجب به کدامین ره از جهان رفتی

بسی زدی پر و بال و قفس دراشکستی
هوا گرفتی و سوی جهان جان رفتی

تو باز خاص بدی در وثاق پیرزنی
چو طبل باز شنیدی به لامکان رفتی

بدی تو بلبل مستی میانه جغدان
رسید بوی گلستان به گل ستان رفتی

بسی خمار کشیدی از این خمیر ترش
به عاقبت به خرابات جاودان رفتی

پی نشانه دولت چو تیر راست شدی
بدان نشانه پریدی و زین کمان رفتی

نشان‌های کژت داد این جهان چو غول
نشان گذاشتی و سوی بی‌نشان رفتی

تو تاج را چه کنی چونک آفتاب شدی
کمر چرا طلبی چونک از میان رفتی

دو چشم کشته شنیدم که سوی جان نگرد
چرا به جان نگری چون به جان جان رفتی

دلا چه نادره مرغی که در شکار شکور
تو با دو پر چو سپر جانب سنان رفتی

گل از خزان بگریزد عجب چه شوخ گلی
که پیش باد خزانی خزان خزان رفتی

ز آسمان تو چو باران به بام عالم خاک
به هر طرف بدویدی به ناودان رفتی

خموش باش مکش رنج گفت و گوی بخسب
که در پناه چنان یار مهربان رفتی

چه باده بود که در دور از بگه دادی
که می‌شکافد دور زمانه از شادی

نبود باده به جان تو راست گو که چه بود
بهانه راست مکن کژ مگو به استادی

چه راست می‌طلبی ای دل سلیم از او
که راست نیست به جز قد او در این وادی

تو راست باش چو تیر و حریف کژ چو کمان
چو تیر زه به دهان گیر چون درافتادی

ازانک راستی تو غلام آن کژی است
اگر تو تیری بهر کمان کژ زادی

بیار بار دگر تا ببینم آن چه میْ است
که جان عارف مستی و خصم زهادی

نکو ندیدم آن بار سخت تشنه بدم
بیار بار دگر چون مطیع و منقادی

نمی‌فریبمت این یک بیار و دیگر بس
کی با تو حیله کند حیله را تو بنیادی

فریب و عشوه تو تلقین کنی دو عالم را
ولی مرا مددی ده چو خنب بگشادی

چو جمع روزه گشادند خیک را بمبند
که عیش را تو عروسی و هم تو دامادی

اگر به خوک از آن خیک جرعه‌ای بدهی
به پیش خوک کند شیر چرخ آحادی

چو نام باده برم آن توی و آتش تو
وگر غریو کنم در میان فریادی

چنان نه‌ای تو که با تو دگر کسی گنجد
ولی ز رشک لقب‌های طرفه بنهادی

گهی سبو و گهی جام و گه حلال و حرام
همه توی که گهی مهدیی و گه هادی

به نور رفعت ماهی به لطف چون گلزار
ولی چو سرو و چو سوسن ز هر دو آزادی

ولی چو ای همه گویم نداندت اجزا
که فرد جزو نداند به غیر افرادی

مثل به جزو زنم تا که جزو میل کند
چو میل کرد کشانیش تو به آبادی

بیار مفخر تبریز شمس تبریزی
مثال اصل که اصل وجود و ایجادی