چوقیصر نگه کرد و نامه بخواند
ز هر گونه اندیشه بر دل براند

ازان پس بدستور پرمایه گفت
که این راز را بازخواه از نهفت

نگه کن خسرو بدین کار زار
شود شاد اگر پیچد از روزگار

گرای دون که گویی که پیروز نیست
ازان پس و را نیز نوروز نیست

بمانیم تا سوی خاقان شود
چو بیمار شد نزد درمان شود

ور ای دون که پیروزگر باشد اوی
بشاهی بسان پدر باشد اوی

همان به کز ایدر شود با سپاه
مگر کینه در دل ندارد نگاه

چو بشنید دستور دانا سخن
به فرمود تا زیجهای کهن

ببردند مردان اخترشناس
سخن راند تا ماند از شب سه پاس

سرانجام مرد ستاره شمر
به قیصر چنین گفت کای تاجور

نگه کردم این زیجهای کهن
کز اختر فلاطون فگندست بن

نه بس دیر شاهی به خسرو رسد
ز شاهنشهی گردش نو رسد

برین گونه تا سال بر سی وهشت
برو گرد تیره نیارد گذشت

چوبشنید قیصر به دستور گفت
که بیرون شد این آرزوی از نهفت

چه گوییم و این را چه پاسخ دهیم
بیا تا برین رای فرخ نهیم

گران مایه دستور گفت این سخن
که در آسمان اختر افگند بن

به مردی و دانش کجا داشت کس
جهان داورت باد فریاد رس

چو خسرو سوی مرز خاقان شود
ورا یاد خواهد تن آسان شود

چولشکر ز جای دگر سازد اوی
ز کین تو هرگز نپردازد اوی

نگه کن کنون تو که داناتری
بدین آرزوها تواناتری

چنین گفت قیصر که اکنون سپاه
فرستیم ناچار با پیل وگاه

سخن چند گویم همان به که گنج
کنم خوار تا دور مانم ز رنج

وزان پس چو دانست کامد سپاه
جهان شد ز گرد سواران سیاه

گزین کرد زان رومیان صدهزار
همه نامدار ازدرکارزار

سلیح و درم خواست واسپان جنگ
سرآمد برو روزگار درنگ

یکی دخترش بود مریم بنام
خردمند و با سنگ و با رای وکام

بخسرو فرستاد به آیین دین
همی‌خواست ازکردگار آفرین

بپذرفت دخترش گستهم گرد
به آیین نیکو بخسرو سپرد

وزان پس بیاورد چندان جهیز
کزان کند شد بارگیهای تیز

ز زرینه و گوهر شاهوار
ز یاقوت وز جامهٔ زرنگار

ز گستردنیها و دیبای روم
به زر پیکر و از بریشمش بوم

همان یاره و طوق با گوشوار
سه تاج گرانمایه گوهرنگار

عماری بیاراست زرین چهار
جلیلش پر ازگوهر شاهوا ر

چهل مهد دیگر بد از آبنوس
ز گوهر درفشان چو چشم خروس

ازان پس پرستنده ماه روی
زایوان برفتند با رنگ وبوی

خردمند و بیدار پانصد غلام
بیامد بزرین وسیمین ستام

ز رومی همان نیز خادم چهل
پری چهره و شهره ودلگسل

وزان فیلسوفان رومی چهار
خردمند و با دانش ونامدار

بدیشان بگفت آنچ بایست گفت
همان نیز با مریم اندرنهفت

از آرام وز کام و بایستگی
همان بخشش و خورد و شایستگی

پس از خواسته کرد رومی شمار
فزون بد ز سیصد هزاران هزار

فرستاد هر کس که بد بردرش
ز گوهر نگار افسری بر سرش

مهان را همان اسپ و دینار داد
ز شایسته هر چیز بسیار داد

چنین گفت کای زیردستان شاه
سزد گر بر آرید گردن بماه

ز گستهم شایسته‌تر در جهان
نخیزد کسی از میان مهان

چوشاپور مهتر کرانجی بود
که اندر سخنها میانجی بود

یکی راز دارست بالوی نیز
که نفروشد آزادگان را بچیز

چوخراد برزین نبیند کسی
اگر چند ماند بگیتی بسی

بران آفریدش خدای جهان
که تا آشکارا شود زو نهان

چو خورشید تابنده او بی‌بدیست
همه کار و کردار او ایزدیست

همه یاد کرد این به نامه درون
برفتند با دانش و رهنمون

ستاره شمر پیش با رهنمای
که تارفتنش کی به آید ز جای

به جنبید قیصر به بهرام روز
به نیک اختر و فال گیتی فروز

دو منزل همی‌رفت قیصر به راه
سدیگر بیامد به پیش سپاه

به فرمود تا مریم آمد به پیش
سخن گفت با او ز اندازه بیش

بدو گفت دامن ز ایرانیان
نگه دار و مگشای بند ازمیان

برهنه نباید که خسرو تو را
ببیند که کاری رسد نو تو را

بگفت این و بدرود کردش به مهر
که یار تو بادا برفتن سپهر

نیاطوس جنگی برادرش بود
بدان جنگ سالار لشکرش بود

بدو گفت مریم به خون خویش تست
بران برنهادم که هم کیش تست

سپردم تو را دختر وخواسته
سپاهی برین گونه آراسته

نیاطوس یکسر پذیرفت از وی
بگفتند و گریان بپیچید روی

همی‌رفت لشکر به راه وریغ
نیا طوس در پیش با گرز وتیغ

چو بشنید خسروکه آمد سپاه
ازان شارستان برد لشکر به راه

چو آمد پدیدار گرد سران
درفش سواران جوشن وران

همی‌رفت لشکر بکردار گرد
سواران بیدار و مردان مرد

دل خسرو از لشکر نامدار
بخندید چون گل بوقت بهار

دل روشن راد راتیز کرد
مران باره را پاشنه خیز کرد

نیاطوس را دید و در برگرفت
بپرسیدن آزادی اندرگرفت

ز قیصر که برداشت زانگونه رنج
ابا رنج دیگر تهی کرد گنج

وزانجای سوی عماری کشید
بپرده درون روی مریم بدید

بپرسید و بر دست او بوس داد
ز دیدار آن خوب رخ گشت شاد

بیاورد لشکر به پرده سرای
نهفته یکی ماه را ساخت جای

سخن گفت و بنشست بااوسه روز
چهارم چو بفروخت گیتی فروز

گزیده سرایی بیاراستند
نیاطوس را پیش اوخواستند

ابا سرگس و کوت جنگی بهم
سران سپه را همه بیش و کم

بدیشان چنین گفت کاکنون سران
کدامند و مردان جنگاوران

نیاطوس بگزید هفتاد مرد
که آورد گیرند روز نبرد

که زیر درفشش برفتی هزار
گزیده سواران خنجر گزار

چو خسرو بدید آن گزیده سپاه
سواران گردنکش ورزمخواه

همی‌خواند بر کردگار آفرین
که چرخ آفرید و زمان و زمین

همان بر نیاطوس وبر لشکرش
چه برنامور قیصر وکشورش

بدان مهتران گفت اگر کردگار
مرا یارباشد گه کارزار

توانایی خویش پیداکنم
زمین رابکوکب ثریاکنم

نباشد جزاندیشهٔ دوستان
فلک یارومهر ردان بوستان

چوآمد به بهرام زین آگهی
که تازه شد آن فر شاهنشهی

همانگه ز لشکر یکی نامجوی
نگه کرد با دانش و آب روی

کجا نام او بود داناپناه
که بهرام را او بدی نیک خواه

دبیر سرافراز را پیش خواند
سخنهای بایسته چندی براند

بفرمود تا نامه‌های بزرگ
نویسد بران مهتران سترگ

بگستهم و گردوی و بندوی گرد
که از مهتران نام گردی ببرد

چو شاپور و چون اندیان سوار
هرآنکس که بود از یلان نامدار

سرنامه گفت از جهان آفرین
همی‌خواهم اندر نهان آفرین

چوبیدار گردید یکسر ز خواب
نگیرید بر بد ازین سان شتاب

که تا درجهان تخم ساسانیان
پدید آمد اندر کنار و میان

ازیشان نرفتست جزبرتری
بگرد جهان گشتن و داوری

نخست از سر بابکان اردشیر
که اندر جهان تازه شد داروگیر

زمانه ز شمشیر او تیره گشت
سر نامداران همه خیره گشت

نخستین سخن گویم از اردوان
ازان نامداران روشن روان

شنیدی که بر نامور سوفزای
چه آمد ز پیروز ناپاک رای

رها کردن ازبند پای قباد
وزان مهتران دادن او را بباد

قباد بد اندیش نیرو گرفت
هنرها بشست از دل آهو گرفت

چنان نامور نیک دل را بکشت
برو شد دل نامداران درشت

کسی کو نشاید به پیوند خویش
هوا بر گزیند ز فرزند خویش

به بیگانگان هم نشاید بنیز
نجوید کسی عاج از چوب شیز

بساسانیان تا ندارید امید
مجویید یاقوت از سرخ بید

چواین نامه آرند نزد شما
که فرخنده باد اورمزد شما

به نزدیک من جایتان روشنست
برو آستی هم ز پیراهنست

بیک جای مان بود آرام و خواب
اگر تیره بد گر بلند آفتاب

چو آیید یکسر به نزدیک من
شود روشن این جان تاریک من

نیندیشم از روم وز شاهشان
بپای اندر آرم سر و گاهشان

نهادند برنامه‌ها مهر اوی
بیامد فرستاده راه جوی

بکردار بازارگانان برفت
بدرگاه خسرو خرامید تفت

یکی کاروانی ز هرگونه چیز
ابا نامه‌ها هدیه‌ها داشت نیز

بدید آن بزرگی و چندان سپاه
که گفتی مگر بر زمین نیست راه

به دل گفت با این چنین شهریار
نخواهد ز بهرام یل زینهار

یکی مرد بی‌دشمنم پارسی
همان بار دارم شتروار سی

چراخویشتن کرد باید هلاک
بلندی پدیدار گشت ازمغاک

شوم نامه نزدیک خسروبرم
به نزدیک او هدیهٔ نوبرم

باندیشه آمد به نزدیک شاه
ابا هدیه و نامه ونیک خواه

درم برد و با نامه‌ها هدیه برد
سخنهاش برشاه گیتی شمرد

جهاندار چون نامه‌ها را بخواند
مر او را بکرسی زرین نشاند

بدو گفت کای مرد بسیاردان
تو بهرام را نزد من خوار دان

کنون ز آنچ کردی رسیدی بکام
فزون‌تر مجو اندرین کار نام

بفرمود تا نزد او شد دبیر
مران پاسخ نامه را ناگزیر

نوشت اندران نامه‌های دراز
که این مهتر گرد گردن فراز

همه نامه‌های تو برخواندیم
فرستاده را پیش بنشاندیم

به گفتار بیکار با خسرویم
به دل با تو همچون بهار نویم

چولشکر بیاری بدین مرز وبوم
که اندیشد از گرز مردان روم

همه پاک شمشیرها برکشیم
به جنگ اندورن رومیان را کشیم

چو خسرو ببیند سپاه تو را
همان مردی و پایگاه تو را

دلش زود بیکار ولرزان شود
زپیشت چو روبه گریزان شود

بدان نامه‌ها مهر بنهاد شاه
ببرد ان پسندیدهٔ نیک خواه

بدو گفت شاه ای خردمند مرد
برش گنج یابی ازین کارکرد

مرو را گهر داد و دینار داد
گرانمایه یاقوت بسیار داد

بدو گفت کاین نزد چوبینه بر
شنیده سخنها برو بر شمر

چو پیدا شد ازآسمان گرد ماه
شب تیره بفشاند گرد سیاه

پراکنده گشتند و مستان شدند
وز آنجای هرکس به ایوان شدند

چو پیداشد آن فرخورشید زرد
به پیچید زلف شب لاژورد

قژ آگند پوشید بهرام گرد
گرامی تنش را به یزدان سپرد

کمند و کمان برد و شش چوبه تیر
یکی نیزه دو شاخ نخچیرگیر

چوآمد به نزدیک آن برزکوه
بفرمود تا بازگردد گروه

بران شیر کپی چو نزدیک شد
تو گفتی برو کوه تاریک شد

میان اندارن کوه خارا ببست
بخم کمند از بر زین نشست

کمان را بمالید وبر زه نهاد
ز یزدان نیکی دهش کرد باد

چو بر اژدها برشدی موی‌تر
نبودی برو تیر کس کارگر

شد آن شیر کپی به چشمه درون
به غلتید و برخاست و آمد برون

بغرید و بر زد بران سنگ دست
همی آتش از کوه خارا بجست

کمان را بمالید بهرام گرد
به تیر از هوا روشنایی ببرد

خدنگی بینداخت شیر دلیر
برشیر کپی شد از جنگ سیر

دگر تیر بهرام زد بر سرش
فرو ریخت چون آب خون ازبرش

سیوم تیر و چارم بزد بر دهانش
که بردوخت برهم دهان و زبانش

به پنجم بزد تیر بر چنگ اوی
همی‌دید نیروی و آهنگ اوی

بهشتم میانش گشاد از کمند
بجست از بر کوهسار بلند

بزد نیزه‌ای بر میان دده
که شد سنگ خارا به خون آژده

وزان پس بشمشیر یازید مرد
تن اژدها را به دونیم کرد

سر از تن جدا کند و بفگند خوار
ازان پس فرود آمد از کوهسار

ازان بیشه خاقان و خاتون برفت
دمان و دنان تا برکوه تفت

خروشی برآمد ز گردان چین
کز آواز گفتی بلرزد زمین

به بهرام برآفرین خواندند
بسی گوهر و زر برافشاندند

چو خاتون بشد دست او بوس داد
برفتند گردان فرخ نژاد

همه هم زبان آفرین خواندند
ورا شاه ایران زمین خواندند

گرفتش سپهدار چین در کنار
وزان پس ورا خواندی شهریار

چو خاقان چینی به ایوان رسید
فرستاده‌ای مهربان برگزید

فرستاد ده بدره گنجی درم
همان بدره و برده از بیش و کم

که رو پیش بهرام جنگی بگوی
که نزدیک ما یافتی آب روی

پس پردهٔ ما یکی دخترست
که بر تارک اختران افسرست

کنون گر بخواهی ز من دخترم
سپارم بتو لشکر و کشورم

بدو گفت بهرام کاری رواست
جهاندار بر بندگان پادشاست

به بهرام داد آن زمان دخترش
به فرمان او شد همه کشورش

بفرمود تا پیش او شد دبیر
نوشتند منشور نو بر حریر

بدو گفت هرکس کز ایران سرست
ببخشش نگر تا کرا در خورست

بر آیین چین خلعت آراستند
فراوان کلاه و کمر خواستند

جزاز داد و خورد شکارش نبود
غم گردش روزگارش نبود

بزرگان چینی و گردنکشان
ز بهرام یل داشتندی نشان

همه چین همی‌گفت ما بنده‌ایم
ز بهر تو اندر جهان زنده‌ایم

همی‌خورد بهرام و بخشید چیز
برو بر بسی آفرین بود نیز

وزان روی بهرام شد تا به مرو
بیاراست لشکر چو پر تذرو

کس آمد به خاقان که از ترک و چین
ممان‌تا کس آید به ایران زمین

که آگاهی ما به خسرو برند
ورا زان سخن هدیهٔ نو برند

منادیگری کرد خاقان چین
که بی‌مهر ماکس به ایران زمین

شود تامیانش کنم بدو نیم
به یزدان که نفروشم او را به سیم

همی‌بود خراد برزین سه ماه
همی‌داشت این رازها را نگاه

به تنگی دل اندر قلون را بخواند
بران نامور جایگاهش نشاند

بدو گفت روزی که کس در جهان
ندارد دلی کش نباشد نهان

تو نان جو و ارزن و پوستین
فراوان به جستی ز هردر به چین

کنون خوردنیهات نان و بره
همان پوششت جامه‌های سره

چنان بود یک چند و اکنون چنین
چه نفرین شنیدی و چه آفرین

کنون روزگار تو بر سرگذشت
بسی روز و شب دیدی و کوه و دشت

یکی کار دارم تو را بیمناک
اگرتخت یابی اگر تیره خاک

ستانم یکی مهر خاقان چین
چنان رو که اندر نوردی زمین

به نزدیک بهرام باید شدن
به مروت فراوان بباید بدن

بپوشی همان پوستین سیاه
یکی کارد بستان و بنورد راه

نگه دار از آن ماه بهرام روز
برو تا در مرو گیتی فروز

وی آن روز را شوم دارد به فال
نگه داشتیم بسیار سال

نخواهد که انبوه باشد برش
به دیبای چینی بپوشد سرش

چنین گوی کز دخت خاقان پیام
رسانم برین مهتر شادکام

همان کارد در آستین برهنه
همی‌دار تا خواندت یک تنه

چو نزدیک چوبینه آیی فراز
چنین گوی کان دختر سرفراز

مرا گفت چون راز گویی بگوش
سخنها ز بیگانه مردم بپوش

چو گوید چه رازست با من بگوی
تو بشتاب و نزدیک بهرام پوی

بزن کارد و نافش سراسر بدر
وزان پس بجه گر بیابی گذر

هر آنکس که آواز او بشنود
ز پیش سهبد به آخر دود

یکی سوی فرش و یکی سوی گنج
نیاید ز کشتن بروی تو رنج

وگر خود کشندت جهاندیده‌ای
همه نیک و بدها پسندیده‌ای

همانا بتو کس نپردازدی
که با تو بدانگه بدی سازدی

گر ایدون که یابی زکشتن رها
جهان را خریدی و دادی بها

تو را شاه پرویز شهری دهد
همان از جهان نیز بهری دهد

چنین گفت با مرد دانا قلون
که اکنون بباید یکی رهنمون

همانا مرا سال بر صد رسید
به بیچارگی چند خواهم کشید

فدای تو بادا تن و جان من
به بیچارگی بر جهانبان من

چو بشنید خراد برزین دوید
ازان خانه تا پیش خاتون رسید

بدو گفت کامد گه آرزوی
بگویم تو را ای زن نیک خوی

ببند اندرند این دو کسهای من
سزد گرگشاده کنی پای من

یکی مهر بستان ز خاقان مرا
چنان دان که بخشیده‌ای جان مرا

بدو گفت خاتون که خفتست مست
مگر گل نهم از نگینش بدست

ز خراد برزین گل مهر خواست
به بالین مست آمد از حجره راست

گل اندر زمان برنگینش نهاد
بیامد بران مرد جوینده داد

بدو آفرین کرد مرد دبیر
بیامد سپرد آن بدین مرد پیر

وزان پس جوان و خردمند زن
به آرام بنشست با رای زن

چنین گفت کامد یکی نو سخن
که جاوید بر دل نگردد کهن

جهاندار خاقان بیاراستست
سخنها ز هر گونه پیراستست

ازو نیست آهو بزرگست شاه
دلیر و خداوند توران سپاه

ولیکن چو با ترک ایرانیان
بکوشد که خویشی بود در میان

ز پیوند وز بند آن روزگار
غم و رنج بیند به فرجام کار

نگر تا سیاوش از افراسیاب
چه برخورد جز تابش آفتاب

سر خویش داد از نخستین بباد
جوانی که چون او ز مادر نزاد

همان نیز پور سیاوش چه کرد
ز توران و ایران برآورد گرد

بسازید تا ما ز ترکان نهان
به ایران بریم این سخن ناگهان

به گردوی من نامه‌ای کرده‌ام
هم از پیش تیمار این خورده‌ام

که بر شاه پیدا کند کار ما
بگوید ز رنج و ز تیمار ما

به نیروی یزدان چنو بشنود
بدین چرب گفتار من بگرود

بدو گفت هرکس که بانو توی
به ایران و چین پشت و بازو توی

نجنباندت کوه آهن ز جای
یلان را به مردی تویی رهنمای

ز مرد خردمند بیدارتر
ز دستور داننده هشیارتر

همه کهترانیم و فرمان تو راست
برین آرزو رای و پیمان تو راست

چو بشنید زیشان عرض رابخواند
درم داد و او را به دیوان نشاند

بیامد سپه سر به سر بنگرید
هزار و صد و شست یل برگزید

کزان هر سواری بهنگام کار
نبر گاشتندی سر از ده سوار

درم داد و آمد سوی خانه باز
چنین گفت با لشکر رزمساز

که هرکس که دید او دوال رکیب
نپیچد دل اندر فراز ونشیب

نترسد ز انبوه مردم کشان
گر از ابر باشد برو سرفشان

به توران غریبیم و بی پشت و یار
میان بزرگان چنین سست و خوار

همی‌رفت خواهم چو تیره شود
سر دشمن از خواب خیره شود

شما دل به رفتن مدارید تنگ
که از چینیان لشکر آید به جنگ

که خود بی‌گمان از پس من سران
بیایند با گرزهای گران

همه جان یکایک به کف برنهید
اگر لشکر آید دمید و دهید

وگر بر چنین رویتان نیست رای
از ایدر مجنبید یک تن زجای

به آواز گفتند ما کهتریم
ز رای و ز فرمان تو نگذریم

برین برنهادند و برخاستند
همه جنگ چین را بیاراستند

یلان سینه و مهر و ایزد گشسپ
نشستند با نامداران بر اسپ

همی‌گفت هرکس که مردن به نام
به از زنده و چینیان شادکام

هم آنگه سوی کاروان برگذشت
شترخواست تاپیش او شد ز دشت

گزین کرد زان اشتران سه هزار
بدان تا بنه برنهادند و بار

چو شب تیره شد گردیه برنشست
چو گردی سرافراز و گرزی بدست

برافگند پر مایه برگستوان
ابا جوشن و تیغ و ترگ گوان

همی‌راند چون باد لشکر به راه
به رخشنده روز و شبان سیاه

دو هفته برآمد بدو گفت شاه
به خورشید و ماه و به تخت و کلاه

که برگویی آن جنگ خاقانیان
ببندی کمر همچنان بر میان

بدو گفت شاها انوشه بدی
روان را به دیدار توشه بدی

بفرمای تا اسپ و زین آورند
کمان و کمند و کمین آورند

همان نیزه و خود و خفتان جنگ
یکی ترکش آگنده تیر خدنگ

پرستنده‌ای را بفرمود شاه
که درباغ گلشن بیارای گاه

برفتند بیدار دل بندگان
ز ترک و ز رومی پرستندگان

ز خوبان رومی هزار و دویست
تو گفتی به باغ اندرون راه نیست

چو خورشید شیرین به پیش اندرون
خرامان به بالای سیمین ستون

بشد گردیه تا به نزدیک شاه
زره خواست از ترک و رومی کلاه

بیامد خرامان ز جای نشست
کمر بر میان بست و نیزه بدست

بشاه جهان گفت دستور باش
یکی چشم بگشا ز بد دور باش

بدان پر هنر زن بفرمود شاه
زن آمد به نزدیک اسپ سیاه

بن نیزه را بر زمین برنهاد
ز بالا بزین اندرآمد چوباد

به باغ اندر آورد گاهی گرفت
چپ وراست بیگانه راهی گرفت

همی هر زمان باره برگاشتی
وز ابر سیه نعره برداشتی

بدو گفت هنگام جنگ تبرگ
بدین گونه بودم چو غرنده گرگ

چنین گفت شیرین که ای شهریار
بدشمن دهی آلت کار زار

تو با جامه پاک بر تخت زر
ورا هر زمان برتو باشد گذر

بخنده به شیرین چنین گفت شاه
کزین زن جز از دوستداری مخواه

همی‌تاخت گرد اندرش گردیه
برآورد گاهی برش گردیه

بدو مانده بد خسرو اندر شگفت
بدان برز و بالا و آن یال و کفت

چنین گفت با گردیه شهریار
که بی‌عیبی از گردش روزگار

کنون تا ببینم که با جام می
یکی سست باشی اگر سخت پی

بگرد جهان چار سالار من
که هستند بر جان نگهبان من

ابا هریکی زان ده و دو هزار
ز ایران بپای اند جنگی سوار

چنین هم به مشکوی زرین من
چه در خانهٔ گوهر آگین من

پرستار باشد ده و دو هزار
همه پاک با طوق و با گوشوار

ازان پس نگهدار ایشان توی
که با رنج و تیمار خویشان توی

نخواهم که گویند زیشان سخن
جز از تو اگر نو بود گر کهن

شنید آن سخن گردیه شاد شد
ز بیغارهٔ دشمن آزاد شد

همی‌رفت روی زمین را بروی
همی آفرین خواند بر فر اوی

چویک ماه شد نامه پاسخ نوشت
سخنهای با مغز و فرخ نوشت

سرنامه گفت آفرین مهان
بران باد کو باد دارد جهان

بد و نیک بیند ز یزدان پاک
وزو دارد اندر جهان بیم و باک

کند آفرین بر خداوند مهر
کزین گونه بر پای دارد سپهر

نخست آنک کردی ستایش مرا
به نامه نمودی نیایش مرا

بدانستم و شاد گشتم بدان
سخن گفتن تاجور بخردان

پذیرفتم آن نامور گنج تو
نخواهم که چندان بود رنج تو

ازیرا جهاندار یزدان پاک
برآورد بوم تو را بر سماک

ز هند و ز سقلاب و چین و خزر
چنین ارجمند آمد آن بوم و بر

چه مردی چه دانش چه پرهیز و دین
ز یزدان شما را رسید آفرین

چو کار آمدم پیش یارم بدی
بهر دانشی غمگسارم بدی

چنان شاد گشتم ز پیوند تو
بدین پر هنر پاک فرزند تو

که کهتر نباشد به فرزند خویش
ببوم و بر و پاک پیوند خویش

همه مهتران پشت برگاشتند
مرا در جهان خوار بگذاشتند

تو تنها بجای پدر بودیم
همان از پدر بیشتر بودیم

تو را همچنان دارم اکنون که شاه
پدر بیند آزاده و نیک خواه

دگر هرچ گفتی ز شیروی من
ازان پاک تن پشت و نیروی من

بدانستم و آفرین خواندم
بران دین تو را پاک دین خواندم

دگر هرچ گفتی ز پاکیزه دین
ز یکشنبدی روزهٔ به آفرین

همه خواند بر ما یکایک دبیر
سخنهای بایسته و دلپذیر

بما بر ز دین کهن ننگ نیست
به گیتی به از دین هوشنگ نیست

همه داد و نیکی و شرمست و مهر
نگه کردن اندر شمار سپهر

به هستی یزدان نیوشان ترم
همیشه سوی داد کوشان ترم

ندانیم انباز و پیوند و جفت
نگردد نهان و نگردد نهفت

در اندیشهٔ دل نگنجد خدای
به هستی همو باشدت رهنمای

دگر کت ز دار مسیحا سخن
بیاد آمد از روزگار کهن

مدان دین که باشد به خوبی بپای
بدان دین نباشد خرد رهنمای

کسی را که خوانی همی سوگوار
که کردند پیغمبرش را بدار

که گوید که فرزند یزدان بد اوی
بران دار بر کشته خندان بد اوی

چو پور پدر رفت سوی پدر
تو اندوه این چوب پوده مخور

ز قیصر چو بیهوده آمد سخن
بخندد برین کار مرد کهن

همان دار عیسی نیرزد به رنج
که شاهان نهادند آن را به گنج

از ایران چو چوبی فرستم بروم
بخندد بما بر همه مرز و بوم

به موبد نباید که ترسا شدم
گر از بهر مریم سکوبا شدم

دگر آرزو هرچ باید بخواه
شمار سوی ما گشادست راه

پسندیدم آن هدیه های تو نیز
کجا رنج بردی ز هر گونه چیز

به شیروی بخشیدم این برده رنج
پی افگندم او را یکی تازه گنج

ز روم و ز ایران پر اندیشه‌ام
شب تیره اندیشه شد پیشه‌ام

بترسم که شیروی گردد بلند
رساند به روم و به ایران گزند

نخست اندر آید ز سلم بزرگ
ز اسکندر آن کینه دار سترگ

ز کین نو آیین و کین کهن
مگر در جهان تازه گردد سخن

سخنها که پرسیدم از دخترت
چنان دان که او تازه کرد افسرت

بدین مسیحا بکوشد همی
سخنهای ما کم نیوشد همی

به آرام شادست و پیروزبخت
بدین خسروانی نو آیین درخت

همیشه جهاندار یار تو باد
سر اختر اندر کنار تو باد

نهادند بر نامه بر مهر شاه
همی‌داشت خراد برزین نگاه

گشادند زان پس در گنج باز
کجا گرد کرد او به روز دراز

نخستین صد و شست  بنداوسی
که پنداوسی خواندش پارسی

به گوهر بیاگنده هر یک چو سنگ
نهادند بر هر یکی مهر تنگ

بران هر یکی دانه ها صد هزار
بها بود بر دفتر شهریار

بیاورد سیصد شتر سرخ موی
سیه چشم و آراسته راه جوی

مران هر یکی را درم دو هزار
بها داده بد نامور شهریار

ز دیبای چینی صد و چل هزار
ازان چند زربفت گوهرنگار

دگر پانصد در خوشاب بود
که هر دانه‌ای قطرهٔ آب بود

صد و شست یاقوت چون ناردان
پسندیدهٔ مردم کاردان

ز هندی و چینی و از بربری
ز مصری و از جامهٔ پهلوی

ز چیزی که خیزد ز هر کشوری
که چونان نبد در جهان دیگری

فرستاد سیصد شتروار بار
از ایران بر قیصر نامدار

یکی خلعت افگند بر خانگی
فزون‌تر ز خویشی و بیگانگی

همان جامه و تخت و اسب و ستام
ز پوشیدنیها که بردیم نام

بدینسان چنین صد شتر بارکرد
از آن ده شتربار دینار کرد

ببخشید بر فیلسوفان درم
ز دینار و هرگونه‌ای بیش وکم

برفتند شادان ازان مرز وبوم
به نزدیک قیصر ز ایران بروم

همه مهتران خواندند آفرین
بران پر هنر شهریار زمین

کنون داستان کهن نو کنیم
سخنهای شیرین و خسرو کنیم

کهن گشته این نامهٔ باستان
ز گفتار و کردار آن راستان

همی نوکنم گفته‌ها زین سخن
ز گفتار بیدار مرد کهن

بود بیت، شش بار بیور هزار
سخنهای شایسته و غمگسار

نبیند کسی نامهٔ پارسی
نوشته به ابیات صدبار سی

اگر بازجویی درو بیت بد
همانا که کم باشد از پانصد

چنین شهریاری و بخشنده‌ای
به گیتی ز شاهان درخشنده‌ای

نکرد اندرین داستانها نگاه
ز بدگوی و بخت بد آمد گناه

حسد کرد بدگوی در کار من
تبه شد بر شاه بازار من

چو سالار شاه این سخنهای نغز
بخواند ببیند به پاکیزه نغز

ز گنجش من ایدر شوم شادمان
کزو دور بادا بد بدگمان

وزان پس کند یاد بر شهریار
مگر تخم رنج من آید ببار

که جاوید باد افسر و تخت اوی
ز خورشید تابنده‌تر بخت اوی

چنین گفت داننده دهقان پیر
که دانش بود مرد را دستگیر

غم و شادمانی بباید کشید
ز هر شور و تلخی بباید چشید

جوانان داننده و باگهر
نگیرند بی آزمایش هنر

چو پرویز ناباک بود و جوان
پدر زنده و پور چون پهلوان

ورا در زمین دوست شیرین بدی
برو بر چو روشن جهان بین بدی

پسندش نبودی جزو در جهان
ز خوبان و از دختران مهان

ز شیرین جدا بود یک روزگار
بدان گه که بد در جهان شهریار

بگرد جهان در بی‌آرام بود
که کارش همه رزم بهرام بود

چو خسرو بپردخت چندی به مهر
شب و روز گریان بدی خوب‌چهر

چنان بد که یک روز پرویز شاه
همی آرزو کرد نخچیرگاه

بیاراست برسان شاهنشهان
که بودند از او پیشتر در جهان

چو بالای سیصد به زرین ستام
ببردند با خسرو نیک نام

هزار و صد و شست خسرو پرست
پیاده همی‌رفت ژوپین بدست

هزار و چهل چوب و شمشیر داشت
که دیبای در بر زره زیر داشت

پس اندر بدی پانصد بازدار
هم از واشه و چرغ و شاهین کار

ازان پس برفتند سیصد سوار
پس بازداران با یوزدار

به زنجیر هفتاد شیروپلنگ
به دیبای چین اندرون بسته تنگ

پلنگان و شیران آموخته
به زنجیر زرین دهن دوخته

قلاده بزر بسته صد بود سگ
که دردشت آهو گرفتی بتگ

پس اندر ز رامشگران دوهزار
همه ساخته رود روز شکار

به زیر اندرون هریکی اشتری
به سر برنهاده ز زر افسری

ز کرسی و خرگاه و پرده سرای
همان خیمه و آخر چارپای

شتر بود پیش اندرون پانصد
همه کرده آن بزم را نامزد

ز شاهان برنای سیصد سوار
همی‌راند با نامور شهریار

ابا یاره و طوق و زرین کمر
بهر مهره‌ای در نشانده گهر

دوصد برده تامجمر افروختند
برو عود و عنبر همی‌سوختند

دوصد مرد برنای فرمانبران
ابا هریکی نرگس و زعفران

همه پیش بردند تا باد بوی
چو آید ز هر سو رساند بدوی

همه پیش آنکس که با بوی خوش
همی‌رفت با مشک صد آبکش

که تا ناورد ناگهان گرد باد
نشاند بران شاه فرخ نژاد

چو بشنید شیرین که آمد سپاه
به پیش سپاه آن جهاندار شاه

یکی زرد پیراهن مشک بوی
بپوشید و گلنارگون کرد روی

یکی از برش سرخ دیبای روم
همه پیکرش گوهر و زر بوم

به سر بر، نهاد افسر خسروی
نگارش همه پیکر پهلوی

از ایوان خسرو برآمد ببام
به روز جوانی نبد شادکام

همی‌بود تاخسرو آنجا رسید
سرشکش ز مژگان به رخ برچکید

چو روی ورا دید برپای خاست
به پرویز بنمود بالای راست

زبان کرد گویا بشیرین سخن
همی‌گفت زان روزگار کهن

به نرگس گل و ارغوان را بشست
که بیمار بد نرگس وگل درست

بدان آبداری و آن نیکوی
زبان تیز بگشاد برپهلوی

که تهما هژبرا سپهبد تنا
خجسته کیا گرد شیراوژنا

کجا آن همه مهر و خونین سرشک
که دیدار شیرین بد او را پزشک

کجا آن همه روز کردن به شب
دل و دیده گریان و خندان دو لب

کجا آن همه بند و پیوندما
کجا آن همه عهد و سوگند ما

همی‌گفت وز دیده خوناب زرد
همی‌ریخت برجامهٔ لاژورد

به چشم اندر آورد زو خسرو آب
به زردی رخش گشت چون آفتاب

فرستاد بالای زرین ستام
ز رومی چهل خادم نیک نام

که او را به مشکوی زرین برند
سوی خانهٔ گوهر آگین برند

ازان جایگه شد به دشت شکار
ابا باده ورود و با میگسار

چو از کوه وز دشت برداشت بهر
همی‌رفت شادی کنان سوی شهر

ببستند آذین بشهر و به راه
که شاه آمد از دشت نخچیرگاه

ز نالیدن بوق و بانگ سرود
هوا گشت ز آواز بی‌تار و پود

چنان خسروی برز و شاخ بلند
ز دشت اندر آمد به کاخ بلند

ز مشکوی شیرین بیامد برش
ببوسید پای و زمین و برش

به موبد چنین گفت شاه آن زمان
که بر ما مبر جز به نیکی گمان

مرین خوب رخ را به خسرو دهید
جهان را بدین مژدهٔ نو دهید

مر او را به آیین پیشی بخواست
که آن رسم و آیین بد آنگاه راست