باده ده، ای ساقی هر متقی
بادهٔ شاهنشهی راوقی

جام سخن بخش که از تف او
گردد دیوار سیه منطقی

بردر و بشکن غم و اندیشه را
حاکم و سلطان و شه مطلقی

چون بگریزی نرسد در تو کس
ور بگریزیم تو خود سابقی

جنت حسنت چو تجلی کند
باغ شود دوزخ بر هر شقی

ظلمت و نور از تو تحیر درند
تا تو حقی یا که تو نور حقی

گشت شب و روز ز تو غرق نور
نیست مهت مغربی و مشرقی

لابه کنی، باده دهی رایگان
ساقی دریا صفت مشفقی

مست قبول آمد قلب و سلیم
زیرکی اینجاست همه احمقی

زیرکی ار شرط خوشیها بدی
باده نجستی خرد و موسقی

فرد چرایی تو اگر یار کی؟
از چه تو عذرایی اگر وامقی؟

غنچه صفت خویش ز گل درکشی
رو بکش آن خار، بدان لایقی

خار کشانند، اگر چه شهند
جز تو که بر گلشن جان عاشقی

خامش باش و بنگر فتح باب
چند پی هر سخن مغلقی

صد دل و صد جان بدمی دادمی
وز جهت دادن جان شادمی

ور تن من خاک بدی این نفس
جمله گل و عشق و هوس زادمی

از جهت کشت غمش آبمی
وز جهت خرمن او بادمی

گر ندمیدی غم او در دلم
چون دگران بی‌دم و فریادمی

گر نبدی غیرت شیرین من
فخر دو صد خسرو و فرهادمی

گر نشکستی دل دربان راز
قفل جهان را همه بگشادمی

ور همدانم نشدی پای گیر
همره آن طرفهٔ بغدادمی

بس که همه سهو و فراموشیم
گر نبدی یاد تو من یادمی

بس! که برد سر و پی این زبان
حسره که من سوسن آزادمی

کار به پیری و جوانیستی
پیر بمردی و جوان زیستی

بانگ خر نفست اگر کم شدی
دعوت عقل تو مسیحیستی

گر نبدی خندهٔ صبح کذوب
هیچ دلی زار بنگریستی

گر بت جان روی نمودی به ما
جملهٔ ذرات چو ما نیستی

گر توی تو نفسی کاستی
همچو تو اندر دو جهان کیستی؟!

گر نبدی غیرت آن آفتاب
ذره به ذره همه ساقیستی

دانه من از کاه جدا کردمی
گر کفه را هیچ تناهیستی

مار اگر آب وفا یافتی
در دل آن بحر چو ماهیستی

کردم با کان گهر آشتی
کردم با قرص قمر آشتی

خمرهٔ سرکه ز شکر صلح خواست
شکر که پذرفت شکر آشتی

آشتی و جنگ ز جذبهٔ حق است
نیست زدم، هست ز سر آشتی

رفت مسیحا به فلک ناگهان
با ملکان کرد بشر آشتی

ای فلک لطف، مسیح توم
گر بکنی بار دگر آشتی

جذبهٔ او داد عدم را وجود
کرده بدان پیه نظر آشتی

شاه مرا میل چو در آشتیست
کرد در افلاک اثر آشتی

گشت فلک دایهٔ این خاکدان
ثور و اسد آمد در آشتی

صلح درآ، این قدر آخر بدانک
کرد کنون جبر و قدر آشتی

بس کن کین صبح مرا، دایمست
نیست مرا بهر سپر آشتی

آدمیی، آدمیی، آدمی
بسته دمی، زانک نهٔ آن دمی

آدمیی را همه در خود بسوز
آن دمیی باش اگر محرمی

کم زد آن ماه نو و بدر شد
تا نزنی کم، نرهی از کمی

می‌برمی از بد و نیک کسان؟!
آن همه در تست، ز خود می‌رمی

حرص خزانست و قناعت بهار
نیست جهان را ز خزان خرمی

مغز بری در غم؟! نغزی ببر
بر اسد و پیل زن ار رستمی

همچو ملک جانب گردون بپر
همچو فلک خم ده، اگر می‌خمی

در دل من پردهٔ نو می‌زنی
ای دل و ای دیده و ای روشنی

پرده توی وز پس پرده توی
هر نفسی شکل دگر می‌کنی

پرده چنان زن که بهر زخمهٔ
پردهٔ غفلت ز نظر برکنی

شب منم و خلوت و قندیل جان
خیره که تو آتشی یا روغنی

بی‌من و تو، هر دو توی، هر دو من
جان منی، آن منی، یا منی

نکتهٔ چون جان شنوم من ز چنگ
تنتن تنتن، که تو یعنی تنی

گر تنم و گر دلم و گر روان
شاد بدانم که توم می‌تنی

از تو چرا تازه نباشم؟! که تو
تازگی سرو و گل و سوسنی

از تو چرا نور نگیرم؟! که تو
تابش هر خانه و هر روزنی

از تو چرا زور نیابم؟! که تو
قوت هر صخره و هر آهنی

یا ملک المبعث والمحشر
لیس سوی صدرک من مصدر

سر نبری ای سر، اگر سر بری
آن ز خری دان که تو سر واخری

مقلة عینی لک یا ناظری
نظرة قلبی لک یا منظری

همچو پری، باش ز خلقان نهان
بر نپری تا نشنوی چون پری

غاب فؤادی لم غیبته
بعد حضوری لک، یا محضری

بر سر خشکی چو ثقیلان مران
برتر از آنی که روی برتری

منزلناالعرش و ما فوقه
عمرک یا نفس قمی، سافری

جمله چو دردند به پایان خم
سرور از آنی تو، که تو سروری

قلت الا بدلنا سلما
اسلمک الصبر قفی واصبری

چند پس پرده و از در برون
بر در این پرده، اگر بر دری

قالت هل صبری الا به
هل عقدالبیع بلا مشتری

می مفروش از جهت حرص زر
جوهر می خود بنماید زری

اذ حضرالراح فما فاتنا
افتح عینیک به وابصری

می بفروشی، چه خری؟! جز که غم
دین بفروشی چه بری؟! کافری

قر به‌العین کلی واشربی
قد قرب‌امنزل فاستبشری

وصلت فانی ننماید بقا
زن نشود حامله از سعتری

روزن دل! آه چه خوش روزنی
یا تو مگر روزن یار منی

عمرک یا نخلة هل تأذنی
نحو جنی غصنک کی نجتنی

روزن آن خانه اگر نیستی
پس تو ز چه روی چنین روشنی

کل سراج حدث ینطفی
غیرک یا اصلی یا معدنی

هرچه کند چرخ مطوق بود
جز تو که بنیاد بقا می‌کنی

اتخذ الحرص هنا مسکنا
دونک یا نفس فلا تسکنی

دانهٔ دامست، چرا می‌خوری؟!
آهن سردست، چرا می‌زنی؟!

شربة اهوائک مسمومة
حیلة اعدائک فی‌المکمن

سخته کمانیست، پس این کمین
بر پر! چون تیر، چرا ایمنی؟!

قد نفد العمر وضاق‌المدی
خذ بیدالهالک یا محسنی

گر دو جهان ملک شود مرمرا
بی‌تو گدایم، نشوم من غنی

غیر سنا وجهک لا نشتهی
ای وسوی عشقک لا نقتنی

بلبل سرمست برای خدا
مجلس گل بین و به منبر برآ

هین به غنیمت شمر این روز چند
زانک ندارد گل رعنا وفا

ای دم تو قوت عروسان باغ
فصل بهارست بزن الصلا

جان من و جان ترا پیش ازین
سابقهٔ بود که گشت آشنا

الفت امروز ازان سابقه‌ست
گرچه فراموش شد آنها ترا

سیر ببینیم رخ همدگر
ناشده ما از رخ و از تن جدا

تا بشناسیم دران حشر نو
چونک چنین بوقلمونیم ما

صورت یوسف به یکی جرم شد
صورت گرگی بر اهل هوا

از غرضی چون پنهان شد ز چشم
صورت آن خسرو شیرین لقا

پس چو مبدل شود آن صورتش
چونش شناسی تو بدین چشمها

یارب بنماش چنانک ویست
از حق درخواست چنین مصطفا

خیز به ترجیع بگو باقیش
نیک نشانش کن و خطی بکش
ای رخ تو حسرت ماه و پری
پر بگشادی به کجا می‌پری

هین گروی ده سره آنگه برو
رفتن تو نیست ز ما سرسری

زنده جهان ز آب حیات توست
مست قروی تو دل لاغری

خود چه بود خاک که در چرخ تست
این فلک روشن نیلوفری

زین بگذشتم به خدا راست گو
رخت ازین خانه کجا می‌بری

در دو جهان کار تو داری و بس
راست بگو تا بچه کار اندری

ور بنگویی تو گواهی دهد
چشم تو آن فتنه گر عبهری

جان چو دریای تو تنگ آمدست
زین وطن مختصر ششدری

چون نشوی سیر ازین آب شور
چونک امیر آب دو صد کوثری

رست ز پای تو به فضل خدا
بهر ره چرخ پر جعفری

شاعر تو دست دهان برنهاد
تا که کند شاه به خود شاعری

شاه همی گوید ترجیع را
تا سه تمامش کن و باقی ترا
ای که ملک طوطی آن قندهات
کوزه‌گرم کوزه کنم از نبات

لیک فقیرم تو ز یاقوت خویش
وقت زکاتست مرا ده زکات

سابق خیری تو و خاصه کنون
موسم خیرست و اوان صلات

نک رمضان آمد و قدرست و عید
وز تو رسیدست در آن شب برات

در هوس بحر تو دارم لبی
کان نشود تر ز هزاران فرات

حبس دلم چاه زنخدان تست
کی طلبم زین چه و زندان نجات

عرض فلک دارد این قعر چاه
عرصهٔ او تیز نظر را کفات

صورت عشقی تو و بی‌صورتی
این عدد اندر صفت آمد نه ذات

هم تو بگو زانک سخنهای خلق
پیش کلام توبود ترهات

هم تو بگو ای شه نطع وجود
ای همه شاهان ز تو در بیت مات

چونک سه ترجیع بگفتم بده
تا عربی گویم یا سعد هات

یا قمرالحسن مزیل‌الظلام
جد بطلوع مع کاس المدام

هست کسی کو چو من اشکار نیست
هست کسی کو تلف یار نیست؟

هست سری کو چو سرم مست نیست؟
هست دلی کو چو دلم زار نیست؟

مختلف آمد همه کار جهان
لیک همه جز که یکی کار نیست

غرقهٔ دل دان و طلب کار دل
آنک گله کرد که دلدار نیست

گرد جهان جستم اغیار من
گشت یقینم که کس اغیار نیست

مشتریان جمله یکی مشتریست
جز که یکی رستهٔ بازار نیست

ماهیت گلشن آنکس که دید
کشف شد او را که یکی خار نیست

خنب ز یخ بود و درو کردم آب
شد همه آب و زخم آثار نیست

جمله جهان لایتجزی بدست
چنگ جهان را جز یک تار نیست

وسوسهٔ این عدد و این خلاف
جز که فریبنده و غرار نیست

هست درین گفت تناقض ولیک
از طرف دیده و دیدار نیست

نقطه دل بی‌عدد و گردش است
گفت زبان جز تک پرگار نیست

طاقت و بی‌طاقتی آمد یکی
پیش مرا طاقت گفتار نیست

مست شدی سر بنه اینجا، مرو
زانکه گلست و ره هموار نیست

مست دگر از تو بدزدد کمر
جز تو مپندار که طرار نیست

چونک ز مطلوب رسیدست برات
گشت نهان از نظر تو صفات
بار دگر یوسف خوبان رسید
سلسلهٔ صد چو زلیخا کشید

جامه درد ماه ازین دستگاه
نعره زند چرخ که هل من مزید

جملهٔ دنیا نمکستان شدست
تا که یکی گردد پاک و پلید

بار دگر عقل قلمها شکست
بار دگر عشق گریبان درید

کرد زلیخا که نکردت کس
بنده خداوندهٔ خود را خرید

مست شدی بوسه همی بایدت
بوسه بران لب ده، کان می‌چشید

سخت خوشی، چشم بدت دور باد
ای خنک آن چشم که روی تو دید

دیدن روی تو بسی نادرست
ای خنک آن، گوش که نامت شنید

شعشعهٔ جام تو عالم گرفت
ولولهٔ صبح قیامت دمید

عقل نیابند به دارو، دگر
عقل ازین حیرت شد ناپدید

باز نیاید، بدود تا هدف
تیر چو از قوس مجاهد جهید

هدهد جان چون بجهد از قفس
می‌پرد از عشق به عرش مجید

تیغ و کفن می‌برد و می‌رود
روح سوی قیصر و قصرمشید

رسته ز اندیشه که دل می‌فشرد
جسته ز هر خار که پا می‌خلید

چرخ ازو چرخ زد و گفت ماه
منک لنا کل غد الف عید

شد گه ترجیع و دلم می‌جهد
دلبر من داد سخن می‌دهد
این بخورد جام دگر آرمش
بارد و هشیار بنگذارمش

از عدمش من بخریدم به زر
بی می و بی‌مایده کی دارمش؟

شیره و شیرین بدهم رایگان
لیک چو انگور نیفشارمش

همچو سر خویش همی پوشمش
همچو سر خویش همی خارمش

روح منست و فرج روح من
دشمن و بیگانه نینگارمش

چون زنم او را؟! که ز مهر و ز عشق
گفتن گستاخ نمی‌یارمش

گر برمد کبکبهٔ چار طبع
من عوض و نایب هر چارمش

من به سفر یار و قلاووزمش
من به سحر ساقی و خمارمش

تا چه کند لکلکهٔ زر و سیم
که تو بگویی که: « گرفتارمش »

او چو ز گفتار ببندد دهن
از جهت ترجمه گفتارمش

ور دل او گرم شود از ملال
مروحه و باد سبکسارمش

ور بسوی غیب نظر خواهد او
آینهٔ دیدهٔ دیدارمش

ور به زمین آید چون بوتراب
جمله زمین لاله و گل کارمش

ور بسوی روضهٔ جانها رود
یاسمن و سبزه و گلزارمش

نوبت ترجیع شد ای جان من
موج زن ای بحر درافشان من
شد سحر ای ساقی ما نوش، نوش
ای ز رخت در دل ما جوش، جوش

بادهٔ حمرای تو همچون پلنگ
گرگ غم اندر کف او موش، موش

چونک برآید به قصور دماغ
افتد از بام نگون هوش، هوش

چونک کشد گوش خرد سوی خود
گوید از درد خرد: « گوش، گوش »

گویدش او: خیز، به جان سجده کن
در قدم این قمر می فروش

گفت: کی آمد که ندیدم منش
گفت که: تو خفته بُدی دوش دوش

عاشق آید بر معشوقه مست
که نبرد بوی از آن شوش شوش

عشق سوی غیب زند نعرها
بر حس حیوان نزند آن، خروش

شهر پر از بانگ خر و گاو شد
بر سر که باشد بانگ وحوش

ترک سوارست برین یک قدح
ساغر دیگر جهة قوش، قوش

چونک شدی پر ز می لایزال
هیچ نبینی قدحی بوش، بوش

جمله جمادات سلامت کنند
راز بگویند چو خویش، و چو توش

روح چو ز مهر کنارت گرفت
روح شود پیش تو جمله نقوش

نوبت آن شد که زنم چرخ من
عشق عزل گوید بی روی پوش

همچو گل سرخ سواری کند
جمله ریاحین پی او چون جیوش

نقل بیار و می و پیشم نشین
ای رخ تو شمع و میت آتشین